fot. Adobe Stock Od tamtego wydarzenia minął rok. 365 okropnie długich, samotnych dni. Wyrzucam sobie, że gdybym jej wtedy nie pozwoliła, gdybym była bardziej stanowcza… Daria miałaby dziś 19 lat Wychowywałam ją właściwie sama. Mój mąż cały czas był w rozjazdach, zresztą na tym polegała jego praca. Jego tęsknota była odwrotnie proporcjonalna do naszego stażu małżeńskiego. Z każdym wyjazdem tęsknił mniej, każdy wyjazd oddalał nas od siebie i tego oddalenia nie szło już potem naprawić. Bałam się, że kiedyś usłyszę: „Renata, nie wracam. Tak będzie lepiej. Dla nas obojga.” Ja to czułam. I właściwie byłam na to przygotowana, dlatego nawet nie płakałam. Daria też nie płakała, nawet nie zapytała, dlaczego tata tak długo nie wraca. Ot, nie wraca i już – jak zwykle. Spakowałam manatki i wyjechałyśmy obie na Śląsk, do mojej siostry. Załatwiła mi pracę, najpierw mieszkałyśmy w hotelu robotniczym, potem – gdy sprawa rozwodowa się skończyła i nastąpił podział majątku, kupiłam kawalerkę w starym budownictwie. Postawiłam ściankę działową, żeby Daria miała swój pokój. Byłam pełna obaw, czy jako samotna matka dam radę wychować córkę... Siostra bardzo mi pomagała, ale przecież miała swoją rodzinę i nie chciałam specjalnie się jej narzucać. Nawet gdy pracowałam na nocną zmianę, Daria zostawała sama. Była grzecznym dzieckiem. Nigdy nie sprawiała żadnych kłopotów. Nie wiem, co jej potem strzeliło do głowy. Przecież nawet po dyskotekach nie latała jak inne. Czasem tylko umawiała się z koleżankami. Wolała posiedzieć w domu, książki poczytać. Dopiero przed samą maturą zaobserwowałam jakieś zmiany. Może rzeczywiście się zakochała, a może po prostu miała ochotę pójść na tę osiemnastkę. Wiedziała, że osiemnastki jej nie zabronię. Ale wspomniała o tym mimochodem, jakby naprawdę jej nie zależało. Osiemnastka jej najbliższej koleżanki, Ani była pierwsza. Pamiętam, nawet zastanawiałam się, jak teraz obchodzi się osiemnastki i czy będę musiała wziąć pożyczkę, by wyprawić taką uroczystość Darii. W końcu zgodziłam się, by tam poszła. Nie wiedziałam, że atrakcją tej imprezy miała być dyskoteka w sąsiedniej wiosce, ze specjalnie wynajętym DJ–em. To był prezent od brata Ani. Podświadomie czułam, że coś jest nie tak, nie mogłam spać. Tamtą karetkę słyszałam, ale nic mnie nie tknęło. Karetka jechała gdzieś dalej, nie pomyślałam, że tam gdzieś jest moja córka. Mieli jechać samochodem Tata Ani obiecał, że obróci dwa razy i zabierze wszystkich. Ale Daria pojechała motorem z Robertem. Nie był jej chłopakiem, ale może miał być? Może chciała, żeby był? Pewnie inaczej nie wsiadłaby na ten motor. Nie wiem, czy wiedziała, że wypił piwo? Pewnie nie, bo była rozsądna i nie wsiadłaby z nim. Tata Ani i tak musiał jechać jeszcze raz, tyle że w samochodzie zostały dwa miejsca wolne. Dla mojej Darii i tego całego Roberta. Dziś już mogę myśleć o nim bez zaciskania pięści. Każdego dnia odtwarzam w myślach tamten koszmar. Tamten telefon i zaraz potem pukanie do drzwi, bo moja siostra uświadomiła sobie, że jestem sama w domu i że mogę różnie zareagować na tę wiadomość. „Daria miała wypadek na motorze. Stan krytyczny”. Nie zemdlałam, ani nie płakałam. Tylko dlatego, że uważałam, że to jakaś pomyłka, koszmarna pomyłka. Tak zresztą powiedziałam – powtarzałam to kilka razy, jakbym chciała sama siebie o tym przekonać, jakbym sama musiała w to uwierzyć. Gdy dojechałam do szpitala, Daria już nie żyła. Zmarła w drodze do szpitala. Nie udało się jej uratować. Robert zginął na miejscu. Uderzyli w drzewo. Samotne drzewo przy drodze, bo w tamtym miejscu nie rosło więcej drzew. Strzałka szybkościomierza zatrzymała się w okolicy 150 km/h. To musiał być kosmiczny pęd. Nienawidzę motorów i motocyklistów. Nie mogę przestać obwiniać w myślach rodziców Roberta, których spotykam czasem na cmentarzu. Wolałabym ich nie spotykać, ale to nieuniknione. Czasem myślę: „Szczęściarze, mają jeszcze dwóch synów!”, ale staram się odpędzać te myśli. Strata jednego syna nie boli chyba mniej, nawet jeśli ma się jeszcze dwóch. Najgorsze jest poczucie winy. Tak właśnie powiedziała matka Roberta po pogrzebie: „Najgorsze jest poczucie winy. Przepraszam, tylko tyle mogę zrobić.” „Tak mi przykro” – powiedział wtedy ojciec Roberta. Zupełnie tak samo powiedział mój były mąż. Przyjechał w dniu pogrzebu, prosto z trasy, jak niegdyś. Nic już nie będzie jak niegdyś. Moje życie rok temu straciło sens Praca, dom, praca, dom. Nawet do siostry nie mam ochoty chodzić. Moje obawy się potwierdziły. Nie umiałam sama wychować Darii. Nie umiałam ustrzec jej przed niebezpieczeństwem. Siostra mówi, że to nie moja wina. A czyja? Wina musi być czyjaś. Tego Roberta, moja, nawet Mariusza. Musiałam o tym napisać. Może to przyniesie mi choć małą ulgę? Żegnaj, Dario! Czytaj także:„Wybaczyłam mężowi zdradę, bo przecież ślubowałam mu miłość, wierność i oddanie. Jak mogłabym teraz uciec?”Córka uciekła z domu, bo mąż faworyzował drugie dziecko. „Myślałam, że mnie nie chcecie” - list do redakcji„Pamiętaj, że ON zawsze znajdzie lepszą. Jeśli nie akceptuje twoich niedoskonałości, nie myśl, że nagle mu się odmieni!”
Gmina Wołów należy do cennych przyrodniczo miejsc na Dolnym Śląsku, gdzie oprócz rezerwatów przyrody i parku krajobrazowego Doliny Jezierzycy powołano także sieć pomników przyrody chroniących głównie dęby ale także dorodne okazy jesionu, miłorzębu, sosny i morwy. Z obiektów przyrody nieożywionej ochroną objęto eratyki, czyli głazy narzutowe stanowiące pozostałość po dawnych ruchach lądolodu. Typ: pomnik przyrody Data powołania: 1964, 1993, 1994, 2010 Powiat: Wołowski Gmina: Wołów Nadleśnictwo: Wołów Akty prawne: Decyzja Nr 84/64 z dnia 10 kwietnia 1964 r. (Dz. Urz. Woj. Rady Narodowej we Wrocławiu Nr 3 z r.); Uchwała Nr V/33/93 Rady Miejskiej w Wołowie z dnia 14 maja 1993 r.; Uchwała Nr V/42/94 Rady Miejskiej w Wołowie z dnia 29 kwietnia 1994 r. ; Uchwała Nr LVI/399/2010 Rady Miejskiej w Wołowie z dnia 5 listopada 2010 r. (Dz. Urz. Woj.. Dol. Gmina Wołów obejmuje środkowe oraz południowo-zachodnie fragmenty powiatu wołowskiego, w tym większą część parku krajobrazowego, dolinę Odry oraz fragmenty Wysoczyzny Rościsławskiej, Wzgórz Strupińskich i Obniżenia Ścinawki. Wszystko to powoduje, że występuje tutaj duża różnorodność drzewostanów od łozowisk i łęgów, poprzez grądy, bory sosnowe, brzeziny i bagienne olsy porzeczkowe. W każdym z tych siedlisk spotkać może dorodne drzewa o wymiarach pomnikowych, jednak ochroną objęto zaledwie garstkę. Pomniki są rozproszone po całej gminie i nie tworzą większych skupisk. Zobaczenie ich wszystkich może zająć sporo czasu albowiem drzewa rosną zarówno na skrajnym południu w Lesie Odrzańskim pod Prawikowem jak i na północy w miejscowości Siodłkowice i Proszkowa. Przy okazji warto zorganizować wycieczkę także na inne przyrodnicze obiekty gminy albowiem Wołów należy do jednych z cenniejszych przyrodniczo gmin w nizinnej części województwa. Wymienić tu można dwa rezerwaty, sporej wielkości użytek ekologiczny, obszary Natura 2000 oraz cenne tereny nieobjęte (jeszcze) żadną ochroną. Jako wskaźnik wysokiej bioróżnorodności warto nadmienić, że występuje tutaj największa liczba gatunków storczykowatych w nizinnej części, w tym gatunki skrajnie rzadkie na Dolnym Śląsku jak storczyk samiczy, buławnik czerwony, kruszczyk połabski i kukułka krwista. Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 460 cm i wysokości około 28 m. Okaz rośnie w południowo-zachodniej części gminy na terenie tzw. Lasów Odrzańskich, dokładniej przy leśnej brukowanej drodze prowadzącej do nieczynnej przeprawy promowej na Odrze, w odległości ok. 1,8 km na południe od ostatnich zabudowań miejscowości Prawików, w oddziale leśnym 360 f. Jest to masywne drzewo rosnące pośród stosunkowo młodego drzewostanu co tylko dodatkowo wyróżnia je w krajobrazie. Niestety okaz charakteryzuje bardzo zły stan zdrowotny, jest to drzewo w stanie stopniowego zamierania. Pień posiada liczne guzy, narośla, ślady żerowania owadów oraz dziuple i blizny po odłamanych gałęziach. Na wysokości ok. 4 m konary tworzą rzadką koronę z bardzo dużym posuszem (do 90%). Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 485 cm i wysokości około 29 m. Okaz rośnie w zachodniej części gminy na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Jezierzecy i otuliny rezerwatu przyrody Uroczysko Wrzosy. Dokładniej na południowym poboczu drogi łączącej miejscowości Wrzosy i Rudno na odcinku przebiegającym pomiędzy stawami rybnymi, około 180 m na zachód od ostatnich zabudowań miejscowości Wrzosy, w miejscu gdzie droga styka się z północno-wschodnimi krańcami Stawu Górnego. Drzewo charakteryzuje umiarkowanie dobra kondycja, gdzie występują niewielkie ślady po odpadniętych gałęziach oraz zabliźniona listwa mrozowa na wysokości 5-18 m spowodowana uderzeniem pioruna. Posiada gruby mień rozgałęziający się na wysokości 5-6 m na długie i strzeliste konary. Miejscami widać blizny po cięciach sanitarnych. Dąb szypułkowy (Quercus robur, namiar N 51°23’04″ , E 16°46’02″) o obwodzie pnia 640 cm i wysokości około 30 m. Okaz rośnie w północno-wschodniej części gminy, przy drodze łączącej miejscowości Gródek i Proszkowa. Dokładniej drzewo rośnie na granicy lasu i pól, przy przy cieku wodnym ok. 400 m od drogi w oddziale leśnym 249 f. Jest to najgrubszy pomnikowy okaz drzewa w gminie, który charakteryzuje się masywnym pniem rozgałęziającym się na wysokości 6 m na wiele masywnych konarów tworzących rozłożystą koronę. Ze względu na wiek dąb jest w niezbyt dobrej kondycji, gdzie około 1/4 korony uległo już uszkodzeniu, na pniu widoczne są wypróchnienia a także ślady po odpadniętej korze oraz liczne blizny. U podstawy występują owocniki pasożytniczych grzybów. Okaz jest ulokowany w stosunkowo niedostępnym miejscu, gdzie nie prowadzi żadna droga czy ścieżka. Rośnie on na granicy pola uprawnego i mocno zarośniętej zieleni na skraju lasu. Jest to teren podmokły z silnie rozwiniętymi krzewami jeżyny, leszczyny i podrostu olchy, stąd należy uzbroić się w cierpliwość aby pokonać „zasieki” naokoło dębu. Mapy GDOŚ są błędne, gdzie zarówno umiejscowienie jest błędne jak i prezentowany na ichniejszych zdjęciach dąb nie jest pomnikowym okazem. W celu odnalezienia właściwego dębu najlepiej kierować się namiarem GPS. Dąb szypułkowy (Quercus robur) o obwodzie pnia 477 cm i wysokości około 24 m. Okaz rośnie w zachodniej części gminy na terenie Parku Krajobrazowego Doliny Jezierzecy i otuliny rezerwatu przyrody Uroczysko Wrzosy. Dokładniej na północnym poboczu drogi łączącej miejscowości Wrzosy i Rudno na odcinku przebiegającym pomiędzy stawami rybnymi, około 300 m na zachód od ostatnich zabudowań miejscowości Wrzosy, na granicy drogi i oddziału leśnego 102 o. Drzewo posiada gruby i prosty pień oraz stosunkowo słabo rozwiniętą koronę o drobnych i cienkich konarach jak na swój wiek i rozmiary. Miejscami widać ślady po cięciach sanitarnych oraz blizny po odłamanych gałęziach. Dąb szypułkowy (Quercus robur) o pierśnicy pnia wynoszącej 189 cm i wysokości około 5 m. Okaz rośnie w północnej części gminy przy leśnej drodze z Moczydlnicy Klasztornej do Kłopotówka, 4 m od rozwidlenia dróg w oddziale leśnym 174 f, około 1 km na północ od ostatnich zabudowań Moczydlnicy Dworskiej. Drzewo zostało powalone wiele lat temu i stanowi obecnie martwy, butwiejący pień. Ze względu na ulokowanie w lesie, daleko od zabudowy i szlaków nie stanowi zagrożenia i nie występuje potrzeba zniesienia ochrony. Przeważnie pomnikowe drzewa pozostają pod ochroną aż do naturalnego rozkładu. Dąb szypułkowy (Quercus robur, 51°15′40″N 16°28′15″E), o obwodzie w okolicach 395 cm i szacowanym wieku 200 lat. Drzewo nie widnieje w spisach pomnikowych RDOŚ lub samorządu jednak na stronie nadleśnictwa jest wymieniane jako pomnik przyrody (link). Ulokowane jest na tyłach klasztoru Cystersów w Lubiążu, dokładniej przy niewielkiej grobli około 40 m od południowo-wschodniego narożnika murów, w zalesieniach przynależnych do oddziału leśnego 323i leśnictwa Prawików. Okaz posiada masywny pień oraz nisko osadzoną i szeroką koronę z licznymi masywnymi konarami. Charakteryzuje się umiarkowanie dobrą kondycją ze śladami żerowania owadów, bliznami po odłamanych konarach oraz posuszem. Jest to miejsce rozrodu chronionego owada, kozioroga dębosza. Jesion wyniosły (Fraxinus excelsior) o obwodzie pnia 412 cm i wysokości około 38 m. Okaz rośnie w środkowej części gminy na terenie miejscowości Stary Wołów, dokładniej w środkowej części dawnego parku stanowiącego obecnie oddział leśny 16B i, w północno-wschodnim fragmencie wsi. Jesion charakteryzuje się masywnym i bardzo długim pniem zakończonym rozłożystą i szeroką koroną z masywnymi konarami oraz gęstym ulistnieniem. Jest to prawdopodobnie najwyższe drzewo w dawnych założeniach parkowych albowiem jego korona dobrze wyróżnia się od innych drzew i wystaje ponad zwarty drzewostan. Dojście do samego jesionu stanowi duże wyzwanie albowiem ulokowany jest on w silnie zarośniętym i zaniedbanym terenie, gdzie miejscami występują podtopienia i kanały melioracyjne. Dodatkowo całe drzewo można podziwiać jedynie zimą, kiedy to listowie gęstej roślinności nie przysłania pnia. W okresie wegetacji drzewo jest niemal niewidoczne w gęstwinie zarośli. Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) o obwodzie pnia 350 cm i wysokości około 22 m. Okaz rośnie w środkowej części wsi Siodłkowice, na pastwisku za zabudowaniami pofolwarcznymi pod nr 22 na działce geodezyjnej 177/1. Drzewo nie widnieje na mapach RDOŚ choć jest wymieniane w wojewódzkim spisie pomników. Miłorząb charakteryzuje się dobrą kondycją z masywnym pniem i nisko osadzoną, rozłożystą koroną zbudowaną z wielu grubych konarów o gęstym ulistnieniu. Ze względu na samotne ulokowanie w kierunku opadającego stoku jest to obiekt o wysokich walorach przyrodniczych, stanowiący istotny element krajobrazowy dla tej części wsi. Platan klonolistny (Platanus x acerifolia) o obwodzie pnia 588 cm i wysokości około 29 m. Okaz rośnie w centralnej części miasta Wołów, na terenie niewielkiego parku miejskiego przy ul. Piłsudskiego, przed budynkiem powiatowej komendy policji. Drzewo posiada masywny pień, szczególnie grupy u samej podstawy z widocznymi częściowo korzeniami. Na pniu widoczne są liczne zgrubienia oraz narośla będące typowymi cechami dla wiekowych platanów. Ze względu na samotne ulokowanie drzewo wytworzyło szeroką koronę o licznych i masywnych konarach. Widoczne są ślady po bliznach i cięciach sanitarnych. Platan stanowi istotny element krajobrazowy ze względu na rozmiary i ulokowanie w centrum miasta. Sosna pospolita (Pinus sylvestris) „Matka” o obwodzie pnia 292 cm i wysokości 24 m, jej wiek szacowany jest na 120 lat. Okaz rośnie w południowej części Parku Krajobrazowego Dolina Jezierzycy, tuż przy drodze leśnej w oddziale 238a, około 1,5 km w linii prostej na północ od Krzydliny Małej oraz ok. 2 km na południe od miejscowości Dębno. Drzewo posiada masywny i długi pień o lekkim wygięciu, zakończony koroną rozdzielającą się na dwa masywne konary. Niestety w trakcie jednej z nawałnic sosna uległa uszkodzeniu i utraciła jeden z konarów. Obecnie pozostałości po odpadniętej części leżą u podstawy, gdzie zamontowana jest także tablica informacyjna o pomniku. Imię „Matka” zostało nadane symbolicznie jako znak iż drzewo zostało pozostawione podczas wcześniejszych wycinek mając za zadanie opiekować się nowymi nasadzeniami. Sosna pospolita (Pinus sylvestris) o obwodzie 200 cm i wysokości 30 m, wiek szacowany na 200 lat. Drzewo rosło w oddziale leśnym 102m na zachód od zabudowań miejscowości Wrzosy. W I dekadzie XXI w. uległo powaleniu w czasie wichury. W 2010 r. zniesiono z drzewa ochronę, mimo iż w Programie Ochrony Przyrody nadl. Wołów zaznaczono iż „proponuje się utrzymać status ochronności ze względu na istniejące zabezpieczenie(odciąg) i walory przyrodnicze i dydaktyczne.” Morwa biała (Morus alba) o obwodzie pnia 407 cm i wysokości około 20 m. Okaz rośnie we wschodniej części miejscowości Uskorz Mały na terenie dawnego cmentarza stanowiącego obecnie tereny zieleni, około 150 m od powiatowej drogi 340. Drzewo charakteryzuje się bardzo nietypowym pokrojem, gdzie z masywnego i stosunkowo niskiego pnia wyrastają liczne długie konary o lekko pofalowanych kształtach. Po części drzewa pnie się bluszcz pospolity. Jest to jedna z niewielu morw objętych ochroną na terenie województwa, stanowi centralny i najbardziej rzucający się w oczy punkt dawnego cmentarza. Głaz narzutowy o obwodzie 755 cm i wysokości około 1,3 m. Okaz znajduje się w północno-zachodniej części gminy, około 350 m od lokalnej drogi łączącej Garwół i Sławowice, przy leśnej drodze w oddziale leśnym 276g. Bliskość drogi oraz ulokowanie w stosunkowo rzadkiej monokulturze sosnowej sprawia, że obiekt jest łatwy do zlokalizowania. Jest to największy i najlepiej wyeksponowany z wołowskich głazów, o szarej barwie i okrągło-kanciastym kształcie z wieloma wgłębieniami i wypukleniami. Część powierzchni jest obrośnięta przez mchy i wątrobowce. Głaz narzutowy o obwodzie pnia 750 cm i wysokości około 0,8 m. Okaz znajduje w północno-zachodniej części gminy, na granicy lasu, około 500 m na północny-zachód od lokalnej drogi łączącej Miłcz i Garwół, licząc od ostrego skrętu na wysokości leśnego parkingu. Sam głaz ulokowany jest w mało charakterystycznym miejscu, można by rzec iż jest niemalże ukryty. Rośnie w zaroślach tuż przy granicy oddziału leśnego 286 b, na działce geodezyjnej 172 w Miłczu, jego namiary GPS to N 51°21′ , E 16°42′ Eratyk charakteryzuje się szaroniebieską barwą i jest stosunkowo płaski o znacznym wgłębieniu na jednej ze stron. Głaz narzutowy o obwodzie 470 cm i wysokości całkowitej wynoszącej ok. 1,2 m. Okaz znajduje się w południowo-wschodniej części miasta Wołów, na styku ulicy Kolejowej i al. Obrońców Lwowa, naprzeciwko budynku dworca kolejowego. Jest to najmniejszy z pomnikowych głazów, charakteryzujący się brązowo-rdzawą barwą. Ulokowany jest na miejskim trawniku, a bliskość siedzib ludzkich powoduje, że często staje się on obiektem aktów wandalizmu w postaci namalowanych sprejem graffiti. Przy pomniku zamontowana tablicę informacyjną, gdzie opisano czym są eratyki. Wrażenia osobiste: Umiarkowane. Obszar gminy ma bardzo duży potencjał jeśli chodzi o dorodne drzewa, wszak program ochrony przyrody nadleśnictwa Wołów na lata 2005-2014 wskazywał 116 potencjalnych drzew na swoim terenie do objęcia ochroną pomnikową, przy czym ponad połowa owych drzew znajdowała się w gminie Wołów. Obszary szczególnie bogate w dorodne drzewa znajdują się wokół miejscowości Mojęcice, Rudno, Dębno, Warzęgowo i Prawików. Jednak w gminie znajduje się zaledwie 10 pomnikowych drzew i 3 głazy. Jest to stanowczo za mało jak na potencjał gminy. Nie wiadomo czy na obszarze znajdują się tzw. „zapomniane pomniki” czyli drzewa objęte ochroną w przeszłości jednak nie widniejące we współczesnych wykazach. Przykładowo na stronie nadleśnictwa jest wzmianka o pomnikowym dębię rosnącym na tyłach opactwa w Lubiążu (link), jednak dąb nie posiada tabliczki ani nie jest wymieniany na żadnej innej stronie. Wśród oficjalnych pomników występują zarówno okazy zdrowe jak i zamierające, niestety wiele z nich nie posiada stosownej tabliczki lub jest ona już w bardzo złym stanie. Wyjątkiem jest kilka pomników ulokowanych blisko dróg lub szlaków. Posiadają one bowiem tablice dydaktyczne zawierające zarówno informacje o pomniku jak i krótki opis ogólny o danym gatunku drzewa lub głazie. Informacje praktyczne: zróżnicowany dojazd. Część pomników znajduje się blisko dróg (platan, część dębów, morwa) i dojazd do nich jest bardzo łatwy. Niektóre obiekty ulokowane są 1-2 km od najbliższej drogi i trasę trzeba pokonać pieszo lub rowerem większość pomników jest łatwa do odnalezienia, znajdują się przy drogach lub szlakach turystycznych, jedynie głaz narzutowy z okolicy Miłcza wymaga dobrej nawigacji bez której znalezienie eratyka jest niemal niemożliwe w gminie znajdują się dwa rezerwaty przyrody (Uroczysko Wrzosy, Odrzysko) oraz jeden użytek ekologiczny (Dolina Juszki), poza tym ochroną w ramach sieci Natura 2000 objęto kilka obszarów (Wzgórza Warzęgowskie, Zagórzyckie Łąki, Łęgi Odrzańskie, Dębiańskie Mokradła) w sąsiednich gminach powiatu wołowskiego także występują pomniki jednak ich liczba jest równie skromna, 5 pomników w Brzegu Dolnym i 8-9 w gminie Wińsko. Znacznie lepiej prezentuje się sytuacja z graniczną gminą Prusice (powiat trzebnicki), gdzie występują dziesiątki pomników w wielu wsiach i miejscowościach najlepsze terminy przyrodnicze do zwiedzania: wiosna i jesień, kiedy pomnikowe drzewa prezentują się najbardziej atrakcyjnie Podobne artykuły
przy drodze rosło samotne drzewo
